Lẽ dĩ nhiên không có ông thánh nào trên đời tên như vậy mà chỉ là cách gọi hài hước một hiện tượng bất bình thường trên mạng xã hội hiện nay.
Chiết tự thì “thánh” là người có năng lực phi thường, tài thánh tức là vô cùng tài rồi. Còn “soi” là sự săm soi hay soi mói. “Thánh soi” dùng để chỉ những người quan sát các sự việc, hiện tượng đời sống bằng cái nhìn săm soi sắc sảo, chủ yếu để tìm ra sơ hở, khiếm khuyết mà đả kích. Bây giờ chuyện vặt như lộ hàng hay thiếu nội y các “thánh” không thèm để ý nữa nhé, họ giương kính lúp soi những hành vi ứng xử, kiến thức, học thuật của những người có cương vị càng cao càng ép-phê, sự kiện càng lớn càng hót.
Ở khía cạnh tích cực, việc bị giám sát bất đắc dĩ khiến những người có trách nhiệm biết sợ và phải làm tròn trách nhiệm hơn nếu không muốn bị bêu trên mạng. Cá nhân tôi vì chuyện hiểu lầm từng có lần suýt xô xát to với một người bạn, thiếu nước tẩn nhau một trận ra trò. Nhưng nhớ tới những camera vô hình của cư dân mạng mà dẹp cơn nóng giận, chuyện qua đi, hòa bình được vãn hồi. Nghĩ lại còn thấy toát mồ hôi bởi thiếu chút nữa bạn bè vĩnh viễn “mất nhau trong đời”. Trong thực tế thì khá nhiều vụ việc tiêu cực, vi phạm pháp luật từng bị phanh phui nhờ các ca “nội soi” trên mạng xã hội. Nhiều nạn nhân dù không ưa nhưng vẫn phải thừa nhận các “thánh” này là những kẻ “soi” rất đáng gờm. Họ bới ra từng mẩu xương trong quả trứng gà, tìm thấy cái kim trong bóng tối.
Tiếc rằng, có những sự việc đã bị các “thánh” bé xé thêm cho to, không chỉ hạ thấp uy tín người trong cuộc mà còn khiến công chúng hiểu sai tầm vóc và tính hữu ích của nhiều sự kiện văn hóa, xã hội. Thí dụ gần đây nhất, những sơ suất trên “Còn đường thi nhân” của Ngày thơ Việt Nam lần thứ XV cũng đã bị soi đến nơi đến chốn. Phải công nhận người soi quá tinh còn người làm thì... quá ẩu. Thơ trích không đúng, ảnh nhà thơ nọ nhầm với nhà thơ kia (lại toàn những câu thơ, người thơ nổi tiếng), chú thích ảnh thì sai chính tả, câu cú lủng củng... là những lỗi khó có thể biện minh trong một sự kiện văn hóa tầm cỡ quốc gia. Sự phê phán, nhắc nhở ở đây rất cần thiết. Thế nhưng cách góp ý theo ngôn ngữ mạng dường như thiếu thiện chí, trở thành sự xỏ xiên, quy kết. Chưa kể, lợi dụng tính mở của mạng xã hội, nhiều người xông vào bình luận bằng những lời mạt sát khó nghe, như để xả ra bức xúc cá nhân hoặc tranh thủ thanh toán ân oán nào đó. Điều hay đúng trở nên khó tiếp thu, người nghiêm túc nhiệt tâm bỗng thấy chạnh lòng và tổn thương đáng kể.
Bạn facebooker thân mến,
Trước kia, trong đời sống văn học nước nhà, theo tôi từng có một ông “thánh soi” là nhà thơ Xuân Sách. Ông nổi tiếng bởi đã viết khoảng 100 bài thơ vui phác hoạ chân dung các nhà văn, nhà thơ tên tuổi của Việt Nam. Cái tài tình nằm ở chỗ ông đã ghép tên những tác phẩm tiêu biểu hoặc tính cách, giai thoại của từng người thành những bài thơ ngắn mà một người chăm đọc sách sẽ dễ dàng nhận ra đó là ai. Bài thơ nào cũng vô cùng hài hước, đọc xong không thể không phì cười. Có điều, những bài thơ độc đáo ấy lại thiên về “biếm họa”, đôi lúc thành ác ý khiến nhiều người nổi giận. Một nhà phê bình văn học nổi tiếng thuộc lớp tiên chỉ trong làng văn thậm chí đã tuyên bố “từ mặt” Xuân Sách. Xuân Sách sau này kể lại, ông không những không phục mà còn lấy làm đắc ý, cho rằng viết được như thế mới thành công. Cho đến khi ông đưa cho nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Ông Thi khi ấy là người đứng đầu Hội Nhà văn Việt Nam và cũng nằm trong số bị “biếm họa”. Đọc xong, Nguyễn Đình Thi không biết có tự ái hay không mà vẫn gật đầu khen giỏi. Nhưng ông khuyên Xuân Sách nên dùng cái tài của mình làm những việc lớn lao, có ích cho văn học, cho đất nước thay vì chỉ là tài vặt. Từ đó, không thấy Xuân Sách viết thêm loại thơ này nữa!
Bạn thân mến,
Hy vọng bạn tán thành cách ứng xử của các nhà văn lớp trước và cũng đồng ý với điều tôi muốn gửi tới bạn qua lá thư muộn viết lúc nửa đêm. Mong rằng sớm đến lúc tôi và mọi người sẽ được tự hào gọi bạn là “thánh” theo nghĩa đẹp của từ này.
Kết Thúc (END) |
|
|
