Cuối cùng, Digan cầm lấy cái thìa, - bàn tay gã run run đưa lên miệng nước súp bắp cải nấu suông rớt xuống mẩu bánh. Gã rất lo họ không dẫn gã vào quán rượu và khi đi đường gã đã than thở về cuộc đời mình, đưa bao tay lên lau mắt Opdokim nín lặng, chống nạng chạy nhanh như một con gián. Đến cửa quán, bỗng nhiên y hỏi:
- Cậu có biết ăn cắp không?
- Có bọn thì tớ sẵn sàng vác một quả chuỳ đi vào rừng…
- Ồ ồ, can trường đấy…
- Cậu cho bọn tớ là hạng người thế nào? - Yuda hỏi.
Digan chột dạ: "Họ định bỏ rơi mình chắc". Gã rầu rầu nhìn cái cổng đổ nát, đống tuyết phủ váng nước rửa bát đã đóng băng ở ngoài sân, cánh cửa quán đệm chiếu, mùi thức ăn lọt ra làm gã chóng cả mặt. Gã khẽ nói:
- Các cậu là những người hoàn toàn công bằng… Ăn cắp là vì đói khổ, chứ đâu phải lỗi tại các cậu… Ngày nay có đến nửa số dân chúng trốn vào rừng… Các cậu đừng đuổi tớ, cho tớ cái gì ăn…
- Có lúc bọn tớ cũng thương người, ông bạn ạ, nhưng cũng có lúc bọn tớ rất tàn nhẫn, Opdokim nói - Coi chừng đấy! - Và y cầm đôi nạng sang tay trái doạ - Cậu đã bám lấy chúng tớ, giờ thì đừng có lùi.
- Yuda, có vớ được gì không?
Yuda rút trong bọc ra một cái túi dốc vào lòng bàn tay một đồng xu đồng. Cả ba cùng đếm số tiền ăn cắp được. Opdokim vui vẻ nói:
- Giống chim chẳng gặt mà cũng chẳng gieo, chính Chúa cấp mồi cho nó. Bọn tớ chẳng đòi hỏi gì nhiều, chỉ cần vừa đủ ăn thôi… Cậu chột, vào đây với chúng tớ!
Ba người ngồi vào góc trong cùng chỉ còn lờ mờ, ánh ngọn nến mỡ bò gắn trên quầy. Có nhiều khách, - vài ba người ngà ngà say cởi khuy áo lông cừu ướt đẫm mồ hôi, đang làm ầm ỹ, một số khác ngủ lăn ra trên các ghế dài. Opdokim gọi nửa chai vodka và một liễn súp bắp cải. Khi hầu bàn đã mang các thứ lại, Opdokim gõ thìa:
- Cậu chột, ăn đi, lộc Chúa đấy! - Y tu một ngụm rượu ở chai. Y nhai nhỏ nhẻ như thỏ. Cặp mắt y long lanh, vui vẻ. - Tớ sẽ kể hai cậu nghe một chuyện ngụ ngôn… Thế nào các cậu có nghe không? Ngày xưa có hai anh chàng, một vui và một buồn… Anh vui nghèo; bọn quý tộc bọn thầy cò và bọn quan toà đã lấy mất hết của cải của anh ta. Họ làm tình làm tội anh vì những chuyện không đâu, họ bắt anh chịu điếu hình(1) thành ra anh ta gãy lưng, đi gập người lại làm đôi… Thế nhé… Còn anh buồn là con một vị quý tộc giàu nhưng bủn xỉn… Các nông nô bị hắn để đói mèm bỏ trốn cả. Sân nhà hắn, có mọc đầy… Suốt ngày hắn ngồi một mình trên cái hòm đựng đầy vàng bạc… Cả hai sống như vậy. Anh vui chẳng có gì: anh lấy giọt sương rửa mặt và nhìn vào một gốc cây mà làm dấu. Đói thì anh ăn trộm hoặc ăn xin nhân danh Chúa… người nghèo bao giờ cũng bố thí vì họ hiểu thế nào là đói khổ. Anh vui đi đây đi đó, bông đùa, sống lần hồi qua ngày. Anh buồn đầu óc chỉ luẩn quẩn mỗi một điều: làm thế nào để khỏi mất tiền. Các cậu ạ hắn còn sợ một điều nữa lả chết… Hắn cúng vào Nhà thờ những cây nến nặng một pud và đồ trang trí cho các tranh liệt thánh: lúc nào hắn cũng cầu mong Chúa lùi cái giờ chót của hắn lại…
Opdokim cười, dụi chòm râu vào bàn. Y giơ cánh tay dài nghêu ra cầm thìa, múc súp nhai như thỏ và nói tiếp:
- Thì chính cái anh giàu ấy đã hành hạ anh vui, làm anh ta phải đi ăn xin… Một đêm, anh vui lẻn vào nhà hắn để ăn trộm. Anh ta đem theo một cái dùi cui… Anh ta lần mò qua các gian buồng, cuối cùng anh trông thấy anh giàu ngủ trên một chiếc ghế dài. Dưới ghế để cái hòm. Anh vui không nhìn thấy cái hòm, liền túm tóc anh giàu bảo: Xưa kia mầy tước đoạt của tao, bây giờ mầy phải đưa tao cái gì cho tao khỏi chết đói… Anh giàu sợ chết, nhưng đồng thời lại không muốn mất tiền. Hắn nói: tôi không có tiền, tôi không có… Anh vui liền cầm dùi cui nện anh giàu vào mạng sườn, vào mồm…
Yuda khoái trá nhe răng cười ngất.
- Anh ta cứ đánh mãi cho đến lúc chính anh ta cũng phải buồn cười…
- Thôi được rồi, anh ta bảo, đêm khác tao lại đến mầy cứ để sẵn một mũ đầy tiền đấy cho tao…
Anh giàu chẳng ngu gì liền làm đơn thưa lên Sa hoàng. Sa hoàng cho lính đến gác. Nhưng anh nông dân vui rất khôn khéo… Anh ta đánh lừa lính gác, lẻn vào buồng anh giàu và túm lấy tóc hắn: mầy để sẵn tiền ra chưa? Anh giàu run lập cập thề sống thề chết: tôi không có tiền, tôi không có. Thế là anh vui lại lấy dùi cui nện, anh giàu suýt bỏ mạng… Được rồi, anh vui bảo, tao lại đến một đêm thứ ba nữa; lần nầy mầy phải để sẵn một hòm đầy tiền cho tao…
- Thế là công bằng, - Digan nói.
- Anh ta đã đánh hắn rồi, - Yuda cười nói.
- Thế nhé… Lần nầy, Sa hoàng cho cả một trung đoàn đến gác quanh nhà anh giàu… Làm thế nào?
- Nhưng anh nông dân vui láu cá… Anh giả trang làm lính xtreletz, đến nhà anh giàu bảo: "Nầy anh em lính gác, anh em canh cổng cho ai thế"…" Bọn kia đáp: "Cho một người nhà giàu, theo lệnh Sa hoàng" - "Anh em canh thế nầy được trả lương hậu chứ?". Bọn kia nín lặng - "Thế thì anh em ngốc lắm, - anh nông dân nghèo nói - anh em đi canh của không công cho kẻ khác tên nhà giàu sẽ chết trên đống của như con chó, anh em sẽ chẳng được gì, anh em sẽ xỉ mũi ra mà ăn, có thế thôi". Anh ta khích động bọn lính khéo đến nỗi họ bẻ khoá kho rượu và tầng hầm để đánh chén. Say rồi, lòng thù oán tự nhiên đến với họ. Đêm tối họ phá cửa vào. Họ trông thấy gì? Anh nhà giàu bị đánh nhừ từ mình bê bết nhơ bẩn, run cầm cập trên cái hòm.
Lúc ấy anh chàng tinh khôn mới túm lấy tóc hắn: "Tao hỏi mầy món nợ của tao, mầy đã chẳng chịu đưa tao tí gì, - anh nói, - giờ thì mầy phải đưa tao hết". Rồi anh ta quẳng gã nhà giàu cho bọn lính xé xác thu lấy số của cải đủ sống rồi lòng nhẹ lâng lâng ra đi…
Nhiều người đến ngồi vào bàn Opdokim đương kể chuyện. Họ nghe coi bộ đồng tình. Một người trong bọn họ say rượu hoặc có lê không còn tỉnh táo nữa, khóc nức nở, dang hai tay ôm lấy cái đầu hói… Khi mọi người để cho y nói, y nói nhanh đến nỗi phì cả nước bọt ra tứ phía: không tài nào hiểu nổi y nói gì… Mọi người phá ra cười.
- Kuzma đã từng đi lại với bọn quý tộc… Chẳng biết bọn chúng tuồn cho hắn cái món thông minh gì đằng cửa hậu thế…
Người ta gạt bấc ngọn nến trên quầy để nhìn cho rõ hơn và cười cho thoả thích hơn… Bộ mặt phèn phẹt điểm chòm râu rối của anh chàng Kuzma nầy sưng húp; rõ ràng là y uống rượu say liên miên. Trên người y chỉ có mỗi một chiếc quần chẽn ống tồi tàn và một chiếc sơ-mi rách bươm không có thắt lưng.
- Hắn uống đến cả cây thập tự rửa tội cho hắn…
- Hắn la cà ở đây từ một tuần nay…
- Cậu bảo hắn còn đi đâu được, chân đất mà trời thì rét thế nầy?
Kuzma hai tay túm lấy quần, gào lên.
- Cái khổ của tớ là cái khổ của toàn dân? Các cậu hãy xem đây! Thằng quý tộc Troekurov đã nhúng tay vào! - Y cởi phăng ngay quần ra, chìa cho mọi người xem đôi mông sưng vù chi chít những sẹo xanh và vết tím bầm. Mọi người cười phá lên. Cả bác chủ quán cùng lấy ngón tay gạt bấc ngọn nến và cúi xuống trên quầy Kuzma kéo quần lên.
- Các cậu có biết anh thợ rèn Kuzma Zemov mở lò gần nhà thờ đức Thánh bà Barber tử vì đạo không? Tớ làm ở đấy mười lăm năm… Anh thợ rèn Zemov! Chưa có một thằng trộm nào mở nổi những khoá tớ làm… Liềm của tớ đem bán tận Ryazan… Cái liềm nầy ai làm? Zemov… Đạn bắn cùng không xuyên thủng được những áo giáp do tay tớ rèn… Ai đóng móng ngựa? Ai nhổ răng cho các bà phụ nữ và bọn đàn ông? Zemov! Các cậu đã biết những chuyện ấy chưa?
- Biết rồi, biết rồi, - mọi người vừa kêu lên vừa cười. Kể tiếp đi…
- Nhưng có điều nầy các cậu chưa biết, là Zemov đêm không ngủ - Y giơ hai tay ôm lấy cái đầu hói. - Zemov đầu óc rất táo bạo. Giá ở nước khác thì tớ đã nên danh nên giá rồi… Nhưng ở đây thì cái thông minh của tớ cũng chỉ đến dùng để nuôi lợn thôi… A, rồi các cậu sẽ nhớ đến tớ! - Y nắm quả đấm to sù vung lên hăm doạ về phía khuôn cửa sổ nước chảy ròng ròng, có bốn miếng kính nhỏ, bên ngoài là đêm đông mịt mùng. - Gai góc sẽ phủ kín mộ các cậu… Nhưng người ta sẽ tưởng nhớ đến Zemov…
- Khoan đã, Kuzma, cậu hãy kể cho chúng tớ biết tại sao tụi nó đánh cậu? Kể đi, không ai cười nữa đâu…
Kuzma ngạc nhiên dường như đến bây giờ y mới trông thấy mọi người, y ngắm nhìn các bộ mặt xúm lại sát quanh y: những cái mũi bóng loáng, những bộ râu xồm xoàm, những cái mồm há hốc chỉ chực cười rộ lên, hàng chục con mắt hau háu xem làm trò. Mọi vật chung quanh y có vẻ như lềnh bềnh, lẫn lộn…
- Nhưng các cậu ạ… Với điều kiện là các cậu không được cười. Tớ đau lòng lắm, các cậu ạ…
Y lục trong túi thuốc lá mãi mới moi ra được một mảnh giấy gấp lại. Y trải tờ giấy lên bàn, lấy móng tay giữ mảnh giấy có vẽ hai cái cánh giống như cánh dơi với nhiều vòng và đòn bẫy. Đôi má sưng vù của Kuzma phồng lên.
- Đây là một cái máy cừ khôi và tuyệt diệu, - y kiêu hãnh nói. - Cánh bằng mica, mỗi cái dài ba arsin, rộng một arsin mười hai versok. Nó đập như cánh dơi nhờ các đòn bẫy, chỉ cần đập chân và vẫy tay nữa… - Y nói giọng tin tưởng - Người ta có thể bay được! Tớ sẽ trốn sang Anh… Ở đấy tớ sẽ làm những cái cánh nầy… Tớ sẽ nhảy từ một gác chuông xuống, chẳng sao cả… Người ta sẽ bay như sếu? - Y lại phát khùng hăm doạ khuôn cửa sổ nhỏ ẩm ướt. - Cái thằng đại thần Troekurov lầm rồi… Chúa làm cho loài người thành con sâu bò trên mặt đất. Còn tớ, tớ sẽ dạy cho người ta cách bay lên không(2).
Opdokim thò tay ra khẽ vỗ vai y:
- Cậu ơi, cậu phải kể có đầu có đuôi chứ. Người ta hại cậu như thế nào?
Kuzma cau mặt, thở ra đằng mũi:
- Tớ làm cánh nặng quá, tớ tính lầm mất một tí… Tớ nghèo… Đôi cánh nhỏ quá, làm bằng bất cứ thứ gì, bằng ván mỏng, bằng da. Trong sân nhả tớ, tớ nhảy từ trên nóc nhà xuống, ngược chiều gió. Đôi cánh đưa tớ đi xa được năm mươi bước… Và thế là tớ bốc đồng… Họ mách tớ cách làm… Tớ liền tìm đến Bộ cấm binh, kêu cứu ầm lên. Họ bắt bớ và cố nhiên là định choảng tớ. Tớ mới bảo họ rằng: đừng, đừng đánh tôi, cứ đưa tôi lên quan, tôi có việc quốc sự cần trình ngài… Họ dẫn tớ đi. Cái thằng ác quỷ Troekurov đương ngồi, mặt mũi khó đăm đăm đến kem cũng phải chua… Tớ bảo nó: Con có thể bay như sếu được, xin ngài cho con hai mươi lăm rúp, ít mica và sáu tuần nữa con sẽ bay lên không! Nó không tin. Tớ bảo nó: "Xin ngài cử một viên lục sự đến nhà con, con sẽ cho xem đôi cánh nhỏ của con. Nhưng dùng đôi cánh nhỏ đó mà bay trước mặt hoàng thượng thì bất kính". Thằng đại thần không biết làm thế nào, nó do dự, nhưng nó không sao tống khứ được tớ đi - là vì mọi người đều đã nghe thấy tiếng tớ kêu cứu… Nó chửi tớ, túm tóc tớ, bắt tớ hôn Kinh Phúc âm, thề rằng tớ sẽ không lừa nó. Nó cho tớ mười tám rúp… Và tớ làm xong đôi cánh trước ngày tớ hẹn… Đôi cánh nặng quá. Đến đây, tại quán rượu nầy, tớ mới nghĩ ra. Tớ say, nhưng tớ đã hiểu! Mica chẳng được cái tích sự gì, phải có giấy bằng da thuộc căng trên một khung gỗ! Tớ mang đôi cánh đến điện Kreml để thử… Nhưng tớ đã không bay được, tớ bị ngã vỡ mặt… Tớ bảo thằng Troekurov: chuyến bay thử không thành công, xin ngài cấp thêm năm rúp nữa thì con sẽ bay được nếu không xin cứ chặt cổ con đi… Thằng đại thần không muốn nghe nữa. Nó thét lên: quân kẻ cướp! quân đi lừa! quân tà đạo! Mầy đòi khôn hơn Chúa à? Thế là nó sai nện tớ hai trăm gậy trước mặt nó. Các anh em, tớ phải ăn hai trăm gậy, tớ chỉ nghiến răng chịu. Và có lệnh bắt tớ hoàn lại số tiền mười tám rúp đã chót tiêu mất. Chúng đem bán cái lò rèn, đồ nghề và túp nhà của tớ. Bây giờ trần như nhộng thế nầy thì tớ làm gì được? Trừ phi vác một quả chuỳ mà vào rừng?
- Giờ cũng chỉ còn có nước ấy thôi, tội nghiệp cho cậu - Opdokim nói tuy khẽ nhưng rành rọt.
Kuzma Zemov liền nhập bọn với Opdokim. Họ ra chợ giời sắm cho y một đôi ủng dạ và một chiếc áo nẹp tồi tàn. Từ đó, cả bốn lang thang khắp Moskva, lảng vảng tại các chợ, chung quanh các nhà tắm công cộng, trong các ngõ hẻm ở khu Kitai-gorod. Yuda móc túi. Họ dạy Digan cách đảo con mắt độc nhất thế nào cho lồi hẳn ra ngoài trông rất ghê sợ và ăn xin một cách thảm thiết. Opdokim quàng một chiếc thừng vào cổ Kuzma kéo đi như một thằng rồ, một gã động kinh: "Các ông, các bà hãy rủ lòng thương người điên mà bố thí cho hắn, tránh ra, tránh ra, các ông các bà, hắn có thể chồm vào người đấy…". Hết ngày, bốn anh chàng kiếm được cũng đủ ăn và thỉnh thoảng còn có tiền mua một chai vodka. Nhưng họ rất vất vả và lo ngay ngáy vì chiểu theo một đạo dụ của Sa hoàng, người ta đang lùng bắt bọn đồng nghiệp của họ điệu về Bộ Hình.
Tuần chay vừa hết. Mặt trời mùa xuân lên ngày càng cao bên trên Moskva. Nơi nào nắng to thì nước nhỏ giọt từ các mái nhà xuống, tuyết tan, một mùi hôi thối lộn mửa tỏa ra. Tuyết lẫn với phân chẳng còn kêu lạo xạo dưới xe trượt nữa. Một tối, Opdokim tuyên bố trong quán rượu:
- Nầy các cậu, giờ chưa phải lúc đi sao? Ta chẳng có gì phải tiếc rẻ ở đây hết… Đợi khi nào đất khô là ta ra đi tới nơi thoáng đãng…
Yuda muốn bàn:
- Ta còn ít người quá, lại không có khí giới, vào rừng chết đói mất…
- Thế thì trước khi ra đi chuyến nầy, - Opdokim nói, - ta sẽ làm một mẻ lớn…
Ba gã kia sợ hãi nhìn y.
- Ta sẽ có mọi thứ cần dùng… Thêm một tội nữa cùng chẳng làm chúng ta đau khổ hơn đâu… Nếu đau khổ hơn thì quả thật chẳng có công bằng gì hết, dù là trong Kinh Thánh đi nữa… Anh em đừng ngại, tớ chịu trách nhiệm cả.
Chú thích:
(1) Cực hình trói quặt tay ra sau lưng treo lên cao rồi thả cho rơi tõm xuống gần đất.
(2) Thời kỳ tả ở đây là vào năm 1694, ở Moskva. (Ghi chú của tác giả).
|
|
|
